سنتز نانو مواد

تهیه نانومواد با روش سل – ژل (1)

شرکت در آزمون

برای شرکت در آزمون می بایست وارد سیستم شوید

فرآیند سُل- ژل (‏Sol-gel‏) یک روش شیمیایی تر (Wet Chemical Method) برای سنتز انواع نانوساختار ها به ویژه نانوذرات ‏اکسید فلزی می باشد. در این روش پیش ماده مولکولی (معمولاً آلکوکسید فلزی) در آب یا آلکل حل ‏شده و با حرارت و همزدن در اثر هیدرولیز/الکلیز (معادلات 1و2) به ژل تبدیل می شود. حال باید ژل ‏را خشک کرد که برای محلول الکلی می تواند با سوختن الکل انجام پذیرد. پس از خشک کردن ژل ‏آنرا پودر می کنند و پودر حاصله را جهت کلسینه شدن (Calcination) حرارت می دهند. روش سل- ژل روش ارزانی است و به دلیل دمای پایین واکنش (Low Temperature Technique) می توان کنترل مناسبی بر ترکیب ‏شیمیایی محصولات داشت. سل- ژل می تواند در فرآیند ساخت سرامیک ها به عنوان ماده قالب گیری در قالب ‏استفاده شود (Casting) یا به عنوان حد واسط فیلم های خیلی نازک (Thin Films) از اکسیدهای فلزی برای فرآیندهای مختلف ‏استفاده شود. مواد حاصل از روش تهیه سل- ژل می تواند در کاربردهای متفاوت نوری (Optics)، ‏الکترونیک، انرژی، سطح، سنسورهای زیستی (‏Biosensors‏ )، دارویی و تکنولوژی جداسازی (مثل کروماتوگرافی-Chromatography) ‏به کار برده شود.

1 مقدمه
روشهای زیادی، از جمله فرآیند سل- ژل (روش محلولی)، تراکم بخار خنثی، آلیاژسازی مکانیکی یا برخورد باگلوله های پر انرژی، روش پلاسما و روش های الکتروشیمیایی از روشهای معمول برای تولید نانو ذرات هستند. اگر چه همه روشهای ذکر شده برای تولید حجم زیادی از نانو مواد استفاده می شوند، اما روش سل- ژل دارای محبوبیت و کاربرد صنعتی بالاتری نسبت به سایر روش های موجود است و این امر بی علت نیست! سل – ژل هم اکنون می تواند نانو ذراتی با کیفیت بالا ( تولید ذرات با اندازه یکسان) را در حجمی بالا تولید کند. این روش قادر است همزمان دو یا چند نوع نانو ذره را با هم تولید کند. مفهوم این جمله این است که با مخلوط کردن پیش ماده های سنتز دو یا چند فلز ( یا اکسید فلز ) مختلف با نسبت های معین قادر خواهیم بود که محصولات آلیاژی را در یک مرحله سنتز کنیم. البته روش های دیگری هم هستند که قادر به انجام چنین کاری می باشند (روش پلاسما و روش های الکتروشیمیایی و چگالش از فاز) ولی باید خاطر نشان کرد که در مقیاس صنعتی هیچ کدام از آنها قادر به رقابت با روش سل - ژل نیستند.
روش سل- ژل همچنین می تواند امکان ساخت کامپوزیتهای بسیار همگن و با خلوص بسیار بالا ( با 99.99 درصد خلوص ) را فراهم کند. همچنین این روش قادر است نسبت به روشهای رایج که محدوده دمایی بسیار بالایی ( بین 1400 تا 3600 درجه سانتیگراد ) دارند، نانو مواد سرامیکی و فلزی را در دماهای بسیار پایین تری ( حدود 70 تا 320 درجه سانتیگراد ) تولید کند.
از دیگر دلایل محبوبیت روش سل – ژل به اختصار می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
1) سنتز در دمای پائین
2) ابزار انجام آن ساده است
3) تهیه محصولاتی با خلوص بالا
4) راندمان تولید بسیار بالا
5) تولید قطعات اپتیکی با اشکال پیچیده
6) سنتز ترکیبات یکنواخت به صورت اکسیدهای کامپوزیتی
7) امکان طراحی ترکیب شیمیایی و به‌دست آوردن ترکیب همگن وجود دارد
8) امکان استفاده از محصول به اشکال خاص مثل الیاف ، آئروژل و تهیه پوشش سطوح
9) امکان استفاده از این فرایند برای سنتز مواد در حالت بی¬شکل و به کارگیری آنها جهت لایه‌های نازک
10) تولید مواد دارای خواص فیزیکی اصلاح شده مانند ضریب انبساط حرارتی پایین و ‏جذب اشعه ‏Uv‏ کم و شفافیت اپتیکی بالا
11) تولید مواد متخلخل که اجازه غنی شدن با ترکیبات آلی و پلیمری را می دهد
12) واکنش پذیری شیمیایی بالای پیش ماده ها به دلیل انجام فرایند در فاز محلول
13) کنترل دقیق ساختار مواد با امکان تنظیم متغیرهای مرحله اولیه تشکیل سل و تشکیل ‏شبکه
14) سرمایه‌گذاری اولیه کم و در عین حال کیفیت بالای محصولات
فرآیند سل- ژل روش جدیدی نیست. در سال 1800 «ابل‌من» به طور اتفاقی مشاهده کرد که تتراکلرید سیلیکون (SiCl₄) که در ظرفی رها شده بود، ابتدا هیدرولیز و سپس به ژل تبدیل شد. در سال 1950 مطالعات گسترده‌ای در زمینه سنتز سرامیکﻫﺎ و ساختارهای شیشه‌ای با استفاده از این روش آغاز شد. شایان ذکر است که با این روش، بسیاری از اکسیدهای غیرآلی مانند TiO₂، SiO₂، ZrO₂ سنتز شدند. آئروژل ها یکی از محصولات فرایند سل- ژل هستند. ساده ترین تعریف از یک آئروژل، ژلی خشک است که با حذف رطوبت از یک ژل مرطوب به دست آمده است. بسته به شیوه حذف رطوبت، ساختمان این ژل تا حد زیادی ساختار ژل خیس (ژل اولیه) را حفظ می کند. ژل خیس را می توان با فرایندهای مختلفی آماده کرد. به این روشها عموماً روشهای سل- ژل اطلاق می شود. در زیر واکنش های شیمیایی درگیر در روش سل ژل به اختصار آورده شده است:

شکل1- خلاصه واکنش های سل-ژل

شکل 2- ژل خیس، ژل خشک، آئروژل

به طور کلی در هر فرآیند شیمیایی (Chemical Process) محصول بدست آمده، حاصل واکنش های شیمیایی مختلف است. در روند فرایند سل ژل نیز واکنش های مختلفی رخ می دهد تا محصول نهایی بدست آید. در این قسمت به بررسی تفصیلی مهمترین واکنش هایی خواهیم پرداخت که فرایند سل ژل بر پایه آنها بنا شده است.

(پخش انیمیشن) http://www.silicaglas.com/en/sgil_animation.swf

2 مراحل فرآیند سل ژل
برای تولید محصول به روش سل – ژل لازم است ابتدا مقدمات و شرایط لازم برای واکنش ها را فراهم نمود.
2-1 تهیه محلول همگن (Homogeneous)
لازم است تا در ابتدا یک محلول همگن شامل حلال و پیش ماده هایی که قرار است در طول فرآیند، محصول نهایی را شکل دهند آماده گردد. برای این کار ابتدا حلال ( آب، الکل، حلال های آلی یا نسبتی از آنها ) و پیش ماده (Precursor) را در یک ظرف حل می کنیم تا محلول همگن حاصل شود. گاهی لازم است تا از ترکیب دو حلال با نسبت های معین استفاده شود تا پیش ماده ها به طور کامل در آن حل شود و محلول همگن حاصل شود. به عنوان مثال برخی از پیش ماده های آلی فلزی را ابتدا باید در یک حلال آلی قابل حل در آب حل کرد و سپس محلول حاصل را در آب حل نمود. اما در مواردی که پیش ماده مورد نظر نمک فلزی باشد به طور مستقیم در آب قابل حل بوده و نیازی به حلال آلی وجود ندارد.
پیش ماده های آلکوکسیدی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند اما می توان به طریق دیگری غیر از مسیر الکوکسیدی نیز روش سل – ژل را پیش برد که به آن مسیر کلوئیدی گفته می شود. راجع به مزایا و معایب هر کدام از دو مسیر بالا در مجالی دیگر به طور مفصل بحث خواهد شد.
آلکوکسیدهای فلزی به عنوان پیش ماده روش سل ژل یک دسته از خانوادة ترکیبات آلی فلزی می¬باشند که شامل یک بنیان آلی متصل به یک عنصر فلزی یا شبه فلزی می باشند . مثالی که اخیرا بسیار مورد مطالعه قرار گرفته تترا اتوکسید سیلسیم یا Si(OC2H5)4 می باشد. این پیش ماده با نام تترا اتوکسی سیلان (TEOS ) نیز شناخته می شود. در شکل زیر چند نمونه از آغازگرها متدوال برای سنتز اکسید سیلسیم آورده شده است.

شکل 3- چند نمونه از آغازگر های متداول برای سنتز SiO2 با روش سل ژل

2-2 تشکیل سل (Sol)
پس از ساخت یک محلول همگن باید آن را به سل تبدیل کرد. می توان گفت که واکنش هیدرولیز (Hydrolysis) پایه این مرحله است. اصولا کلمه هیدرولیز از ترکیب دو کلمه هیدرو و لیز تشکیل شده و مفهوم آن تجزیه بوسیله آب است. اصطلاح تجزیه به هر موردی اطلاق می شود که یک حالت پیچیده به حالتی ساده تر تبدیل گردد. در شیمی گاهی آب می تواند مولکولی را شکسته و به مولکول های ساده تری تبدیل کند. به طور خلاصه به دسته ای از واکنش ها که در آن آب مولکولی را شکسته (بر اثر یک واکنش شیمیایی) و به مولکول های ساده تر تبدیل می کند اصطلاحا هیدرولیز می گوییم.

شکل 4- نمای کلی از تمامی مراحل سل ژل

واکنش هیدرولیز چندان پیچیده نیست. برای آغاز این فرآیند کمی آب به محیط واکنش افزوده می شود ( این در حالتی است که محلول همگن در حلالی فاقد آب تهیه شده باشد ). حضور آب باعث خواهد شد تا واکنش هیدرولیز بر روی پیش ماده صورت گیرد و به نوعی آن را فعال کرده تا ذرات اکسید فلزی گرد هم آمده و تشکیل ذرات ریز و جامدی بدهند که در حلال پراکنده هستند. به چنین ترکیبی سل (به عنوان یک محصول میانی فرآیند) اطلاق می شود.

شکل 5- نمای کلی از واکنش هیدرولیز

سل از کلمه انگلیسی Solution به معنای محلول گرفته شده و لذا محلولی است کلوئیدی از واکنش دهنده‌های مختلف، (مثل پیش ماده ها، حلال، کاتالیزورهای اسیدی یا بازی و سایر افزودنی ها مورد نیاز) که قرار است در ادامه واکنش طی مراحل هیدرولیز و تراکم به ژل تبدیل شود. البته لازم است که به این نکته اشاره گردد که سل ها کمی با محلول های حقیقی متفاوت هستند. در محلول حقیقی جسم حل شونده به صورت اتم٬ مولکول و یا یون درحلال به طور یک نواخت پراکنده شده و اندازه ذرات از 1 nm تجاوز نمی کند. اما اگر اندازه ذرات بزرگتر از 100 nm باشد، به تدریج ته نشین می شوند (مخلوط سوسپانسیونی). اگر اندازه ذرات بین 1 تا حدود 100 متغیر باشد، معمولا به صورت پراکنده درهمه جای مخلوط باقی می ماند که به این گونه مخلوط ها کلویید می گویند. سل ها شامل ذرات بسیار ریز ( کمتر از 100 nm ) پراکنده شده در فاز حلال هستند و در واقع یک محلول یا به اصطلاح درست تر مخلوط کلوییدی را تشکیل می دهد. پس با توجه به همه توضیحات بالا می توان سل را اینگونه تعریف کرد که: " سل عبارتست از مخلوط جامد پراکنده شده در مایع که به علت کوچکی ذرات جامد قادر است برای مدت بسیار طولانی ( ماه¬ها ) پایدار بماند و ته نشین نشود. "
مهمترین نکته ای که راجع به یک سل خوب و قابل قبول باید گفت این است که سل حاصل باید به گونه¬ای تهیه شود تا بتواند برای ماه ها پایدار باشد و رسوب نکند. به عبارت دیگر باید اندازه ذرات آنقدر کوچک باشد که حرکات براونی (Brownian Motion) ذرات بر نیروی جادبه زمین غلبه کرده و ذرات ته نشین نشوند و و برای مدت طولانی همگن باقی بمانند. اگر سل حاصل دارای چنین ویژگی باشد می توان امیدوار بود تا محصولی همگن، خالص و با بازده بالا تولید شود.
2-3 تشکیل ژل
برای این کار کافی است، محلول ساخته شده را به نوعی تحریک کرده، تا ذرات ریز پراکنده شده (که هر کدام شامل چند تا چند ده واحد مولکولی یا اتمی از آغارگر های مربوطه هستند) شروع به نوعی گردهمایی کنند. با ایجاد بر همکنش های ( فیزیکی و شیمیایی ) میان ذرات معلق پراکنده شده در محلول سل، آنها به صورت واحد هایی متشکل از چند ده هزار مولکول کنار هم جمع شده و تشکیل یک مولکول سه بعدی بی نهایت بزرگ می دهند که نوعا تمام حجم ظرف واکنش را به خود اختصاص می دهد.

شکل 6 – واکنش تراکم

این مولکول غول پیکر که دارای خلل و فرج بسیار فراوانی است تمام حلال را در درون خود به دام می اندازد، و ژل خیس ( Wet Gel ) نام دارد.

شکل 7 – نمای کلی برای واکنش تراکم و تبدیل به ژل

برای تولید ژل خیس نیاز به تحریک محلول سل داریم تا به ژل برسیم. این تحریک می تواند با استفاده از معرف مناسب ( آب خالص یا آب به همراه NaOH , HCl ) انجام شود. در واقع در مرحله تبدیل سل به ژل که توسط واکنش¬هایی موسوم به تراکم (Condensation) کنترل می شوند، یک واکنش بسپارش معدنی (Inorganic Polymerization) به شمار ‏می رود که محصول نهایی آن شبکه اکسیدی حاوی خوشه های اکسید فلزی ‏M-O-M‏ است.‏

شکل 8 – تصویر مدل سه بعدی مربوط به واکنش تراکم

واکنش تراکم دقیقا عکس واکنش هیدرولیز است. در هیدرولیز مولکولی درشت با مصرف آب به اجزاء ساده تر تبدیل می شود، اما در تراکم دو مولکول ساده به هم می پیوندند و تشکیل یک مولکلول پیچیده تر را می دهند. در حاشیه این ترکیب شدن یک مولکول کوچک مثل آب آزاد می شود. یک واکنش تراکمی وقتی انجام می شود که دو هیدروکسید ( یا یک هیدروکسید + یک آلکوکسید ) فلزی (M-OR+HO-M) با هم ترکیب می شوند تا یک اکسید فلزی(M-O-M) ایجاد کنند. ژل در نهایت به عنوان محلول ساخته می شود. در مرحله بعد باید به روشی حلال را از آن جدا کنیم تا فرآیند تکمیل شود. ژل ها انواع مختلفی دارند، که هر کدام خصوصیات و کاربردهای مخصوص به خود را دارند. بسته به نوع حلال مورد استفاده یا نوع روش خشک کردن، اسامی، ویژگی ها و کاربردهای آنها متفاوت خواهد بود.

پخش انیمیشن آنلاین :

http://www.savosil.com/product/savosil/SiteCollectionImages/Stages/flash_movie_sivara-flash.swf

3 بحث و نتیجه گیری:
روش سل ژل، روش ارزان و قابل دسترس برای تولید در حجم صنعتی می باشد. در این روش با ساخت یک محلول سل خوب ( شفاف و پایدار ) و تبدیل آن به ژل طی فرآیند هیدرولیز و در پی آن تراکم به محصول ژل خیس رسیده و با یکی از روش هایی که برای خشک کردن ژل خیس وجود دارد، ژل را خشک کرده و به محصول نهایی که یک ساختار جامد متخلخل است می رسیم. نحوه خشک کردن بستگی مستقیم به نوع محصول و ویژگی های آن دارد. در مقاله دیگر به تفصیل به این موارد پرداخته خواهد شد.

اریکا پالم

هوالجمیل

نام لاتین:Areca Palm

نام علمی:Chrysalidocarpus Lutescens

نام خانواده: اریکاسه- نخل  Arecaceae

اریکا پالم همانطور که از نامش پیداست گیاهی است از خانواده  اریکاسه ها و به طور عامیانه از خانواده پالم ها ، در نگاه اول کسانی که با گل گیاه آشنایی ندارند اریکا پالم را با نخل فینکس (که در بخش گیاهان بیرونی خواهید دید )اشتباه می گیرند.

اریکا پالم بومی مناطق جنوب شرقی آسیا است و بطوریکه اریکا پالم در کشور هایی مثل مالزی و اندونزی در بلوارها و پارک های تفریحی کاشته می شود.

گیاهی بسیار زیبا که سازگار با آب و هوای آپارتمان ها و محیط های اداری است و به دلیل کشیدگی برگها و ساقه قابلیت استقاده در پاسیو های بزرگ و همچنین در دکوراسیون منازل قابل استفاده در گوشه های محدود و پشت مبلمان را داراست.

نیاز ها:

نور: نور در حد 50تا 60 درصد یا نور مصنوعی زرد برای اریکا کافی است.

دما: اریکا گیاهی بسیار گرما دوست می باشد و تحمل سرمای زمستان را ندارد و بهترین دما برای رشد این گیاه دمای 25 درجه ی سانتی گراد می باشد.

آبیاری: 3 بار در هفته در فصل تابستان و 1بار در هفته در فصل زمستان.

رطوبت: هفته ای 2بار غبار پاشی شود

تغذیه: از کود های تقویتی محلول در آب می توان استفاده کرد.

خاک: خاک مناسب برای رشد این گیاه خاک برگ و ماسه و کود ورمی می باشد.

عوارض و درمان: آفت عمده اریکا وجود لکه های قهوه ای در پشت برگهای آن است که نوعی کنه میباشدودرمان آن سمپاشی به موقع آن است 

درصورت مشاهده زرد شدن نوک برگها با انتقال اریکا به محیطی خنک تروآبیاری دقیق این مشکل مرتفع خواهد شد

اگر ساقه های این گل دچارخمیدگی شد احتیاج به نور بیشتری دارد.

منبع:www.narvash.ir

 تصاویر

 

اریکا پالم وحشی

هو الجمیل

نام علمی: ARECA TRIANDRA

نام لاتین:   wild areca palm   

خانواده: اریکاسه، نخل - ARECACEAE  

نام های دیگر: Triandra palm,trunk اریکا پالم وحشی,نخل وحشی,اریکا تریاندرا

نخل وحشی از جنس اریکا و خانواده اریکاسه میباشد و در اکثر جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری یافت میشود. بومی هند و مالزی و در کل سراسر جنوب شرق آسیا است.

این گیاهان با ارتفاع 5 متر به بالا دارای خوشه های خرمای بسیار جذاب و زیبایی به رنگ سبز روشن با حلقه های سفید در ساقه، و فروند های سبز تیره میباشد که بسیار خوشبو و معطر با رایحه لیمو هستند. گل آن ها به رنگ زرد کم رنگ و میوه های آن به رنگ نارنجی و یا قرمز است که حدوداً 25 میلیمتر طول دارند.

این گیاه به راحتی در مناطق استوایی و نیمه استوایی رشد میکند. هنگامی که هنوز گیاه جوان میباشد به مکانی با کمی سایه و نسبتاً مرطوب و خاکی که به خوبی زهکشی شده باشد نیاز دارد.

هر چند این گیاه مخصوص مناطق گرمسیری است ولی به علت مقاوم بودن، نگهداری آن برای کسانی که در مناطق سردسیر زندگی میکنند ولی دوست دارند جلوه ای از درختان ناحیه گرمسیری را در کنار خود داشته باشند، ارزش امتحان کردن را دارد.

نیاز ها:

نور: این گیاه برای رشد و پرورش ساقه ها و برگ ها به نور خیلی زیادی احتیاج دارد.

دما: بهترین درجه حرارت برای حفظ و نگهداری از این گیاه دمایی در حدود 25 درجه سانتیگراد است.

آبیاری: آبیاری این گیاه باید با توجه به شرایط دمایی محیط و میزان رطوبت خا ک صورت گیرد.

رطوبت: به صورت مصنوعی با غبارپاشی

تغذیه:استفاده از کود های تقویتی محلول در آب(هر 15 روز)

تمیز نمودن برگ ها: برگ هارا می توان از طریق پاشش آب تمیز نمود.

خاک: مناسب تری خاک برای این گیاه مخلوطی از خاک برگ و ماسه است.

تکثیر: از طریق تقسیم ریزوم ها و غدد تکثیر می شود.

منبع:www.narvash.ir 

تصاویر: 

دانلود پرطرفدار ترین بازی کنسول برای اندروید - PES 2011

همیشه بازی های فوتبال یکی از پر مخاطب ترین بازی ها در تمامی کنسول های بازی بوده است اما به دلیل محدودیت های گرافیکی در گوشی های موبایل کمتر از آنها استقبال شده است اما با ورود گوشی های اندروید با سخت افزار مناسب این بازی پیشرفت بسیاری کرده مخصوصا بازی PES 2011 که از گرافیک بسیار بالا به همراه بازی بسیار جذاب و خوش ساخت و دارای هوش مصنویی بسیار بالا می باشد که اخرین تغییرات تیم های اروپایی و ورزشگاه هایی با جزئیات بالا نیز در آن اعمال شده است. کنترل بازی نیز بهبود پیدا کرده و با استفاده از دکمه های لمسی و شتاب سنج به راحتی میتوانید بازیکنان را کنترل کنید. اگر شما هم طرفدار بازی فوتبال هستید این بازی را از دست ندهید.

دانلود با حجم 1.3 مگابایت
دانلود فایل SD با حجم ۴۵٫۹۱ مگابایت

علایم ظهور

علائم ظهور منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) به دو دسته تقسیم می شوند: علایم حتمی و غیر حتمی.

الف) علائم حتمی ظهور

علائم حتمی، علائمی هستند که پیش از ظهور حتما اتفاق خواهند افتاد. با ظهور این علائم، مردم متوجه نزدیک شدن، و به پایان رسیدن شب سیه و ظلمانی می شوند و پس از آن حضرت ظهور می فرمایند و جهان را با عدالت و حکومت خود، از ظلمها و بدیها می رهانند.

در اینجا به تبیین برخی از علائم حتمی ظهور می پردازیم :

1-  خروج سفیانی

در خصوص سفیانی دو دسته روایت داریم:

دسته اول اینکه: پیش از ظهور حضرت حجت (عج) مردی از نسل ابوسفیان خروج می‌کند که مردی است ظاهرالصلاح و به ذکر خدا مشغول ولی پلید و فریبکار است و دولت عباسی را برای همیشه منقرض می کند و شیعیان زیادی را به قتل می رساند و از ظهور آن حضرت اطلاع می یابد لشگری برای کشتن آن حضرت می فرستد که در بیابان بین مکه و مدینه در زمین فرو می روند.

دسته دوم: اینکه سفیانی جنبه توصیفی داشته باشد نه شخصی یعنی در مقابل هر مرد انقلابی و مصلح راستین یک (یا چند) سفیانی قد علم خواهند کرد.

امام صادق uدر این باره می فرمایند: «همانا قیام قائم و خروج سفیانی از سوی خدا قطعی است»1

2- فرو رفتن لشگر سفیانی در بیداء

حضرت علیu در این زمینه می‌فرماید: «مردی از خاندان من، در سرزمین حرام قیام می‌کند. چون خبر ظهور وی به سفیانی می‌رسد سپاهی از لشگریان خود را برای جنگ به سوی او می‌فرستد. ولی (سپاه مهدی) آنان را شکست می‌دهد آنگاه خود سفیانی با لشگریان همراه او به جنگ وی می‌روند و چون از سرزمین بیداء می‌گذرند، در زمین فرو می‌روند و جز یک نفر که خبر آنان را می‌آورد همگی هلاک می‌شوند».

3- خروج یمانی

امام صادقu می‌فرماید: «قیام خراسانی، سفیانی و یمانی در یک سال، در یک ماه و در یک روز خواهد بود و در این میان هیچ پرچمی به اندازة پرچم یمانی، دعوت به حق و هدایت نمی‌کند».

4- قتل «نفس زکیّه»

«نفس زکیّه» از اولاد امام حسن مجتبیuاست که در روایات گاهی از او به عنوان «نفس زکیّه» و یا «سیّد حسنی» یاد شده است و امام باقرuماجرای کشته شدن او را این‌گونه بیان می‌کند: «قائم به یارانش می‌گوید! اهل مکّه مرا نمی‌خواهند؛ امّا من کسی را به سوی آنان خواهم فرستاد تا حجّت را بر آنان تمام کنم».

امّا اهل مکّه او را بین رکن (حجر الاسود) و مقام ابراهیمuسر می‌برند و او همان نفس پاک است؛ زیرا بدون هیچ گناهی کشته می‌شود.2

5- طلوع خورشید از مغرب

فیض کاشانی در کتاب وافی می‌گوید: «گویا طلوع خورشید از مغرب کتابی دربارة ظهور حضرت مهدی (عج) است.»

6- خروج دجّال1

«دجّال» از ریشه «دجل» به معنای دروغگو و حیله‌گر است. بر اساس آنچه از روایات استفاده می‌شود، دجّال فردی است که در آخر الزّمان و پیش از قیام مهدی (عج) خروج می‌کند و با انجام کارهای شگفت‌انگیز، جمع زیادی از مردم را می‌فریبد.1

پیامبر اکرمr فرمود: «قیامت برپا نمی‌شود، تا وقتی که مهدی (عج)، از فرزندانم قیام کند و مهدی (عج) قیام نمی‌کند تا وقتی که شصت دورغگو خروج کنند هر کدام بگوید من پیامبرم».2

7-سید حسنی

بر اساس احادیث و روایات، خروج سید حسنی، ‌از نشانه‌های ظهور حضرت مهدی(عج)است.

امام صادقu فرمودند: سید حسنی جوانی خوش سیماست که از سرزمین دیلم و قزوین برای نصرت و یاری آل‌محمدr قیام می‌نماید و با بانگی رسا و بیانی شیوا فریاد بر می‌آورد که به یاری آل محمدr برسید و از شما طلب یاری می‌کند. مردان از طالقان که شوق شدید به جهاد دارند به او پاسخ مثبت می‌دهند. سید حسنی، پس از دوران طولانی، زمام امور مناطقی را به دست می‌گیرد و اندکی پیش از ظهور به سوی عراق وکوفه می‌رود و از دیلم و قزوین تا کوفه زمین را از لوث وجود ظالمان پاک می‌کند و سرانجام کوفه را محل اقامت خویش قرار می‌دهد؛ مدتی در کوفه اقامت می‌نمایند و سپس «خبر ظهور مهدی (عج) به ایشان می‌رسد، سید با یارانش به محضر حضرت مشرف می‌شوند و از آن حضرت مطالبه دلایل امامت و موارث انبیاء را می‌نماید.

8-قیام سید خراسانی

قیام سید خراسانی یکی از علائم و نشانه های ظهور مهدی موعود (عج) معرفی شده است و روایات زیادی در این زمینه نظیر روایت ذیل وجود دارد «خروج خراسانی،‌سفیانی و یمانی در یک سال و یک ماه و یک روز است.» و در برخی از روایات خراسانی و سفیانی به دو اسب مسابقه تشبیه شده اند که خراسانی از مشرق و سفیانی از مغرب به طرف کوفه در حرکت اند در مجموع از روایات چنین استفاده می‌شود که قیام سید خراسانی از مشرق زمین آغاز و به سوی عراق به پیش می رود.

در مورد صفات جسمانی سید خراسانی نیز برداشتهای متفاوت و گوناگون وجود دارد مثلاً از کلمه «فتی» که در روایات مربوط به سید خراسانی یا حسنی ذکر شده است بعضی جوانی سنی را فهمیده و در نتیجه می‌گویند سید خراسانی هنگام قیامش، جوان است در حالی که برخی دیگر جوان مردی را معنی مناسب برای آن می دانند و می‌گویند جوان مردی یکی از ویژگی های سید خراسانی است نه اینکه سید خراسانی هنگام قیام در سنین جوانی قرار داشته باشدیکی دیگر از صفات جسمانی سید خراسانی داشتن خال بر گونه و یا دست راست است و در تفسیر آن نیز احتمالات مختلف وجود دارد که آیا به معنی خال معروف است و یا اینکه از ماده خلل و به معنی آسیب دیدگی و نقص است.

9- صیحة آسمانی:

منظور از صیحه، ندایی آسمانی است که نام حضرت مهدی (عج) را می‌برد و همة ساکنان زمین آن را به زبان خودشان (عربی، فارسی و…) می‌شنوند.

10- خروج یمانى 

یمانى نیز از رهبران بر حق است که به حمایت از مهدى (عج ) خروج مى کند، امام صادق علیه السلام در ضمن روایتى فرمود: سفیانى و خراسانى و یمانى در یک سال و در یک شهر و در یک روز خروج مى کنند و هیچ پرچمى مانند یمانى ، به هدایت نزدیکتر نیست ، زیرا یمانى مردم را به حق دعوت مى کند.

ب)علائم غیر حتمی

علایم غیرحتمی، با ظهور ارتباط استلزامی ندارند، زیرا ممکن است برخی از آنها اصلا واقع نشود ولی ظهور تحقق یابد. و احتمال دارد برخی از نشانه‌ها حادث شود ولی ظهور توأم و همزمان با آنها شکل نگیرد و بدین بیان که: این نشانه‌ها، بیانگر ظرف تحقق ظهور باشند، مانند اینکه گفته شود: نامه رسان هنگامی می‌آید که هوا صاف باشد. منظور این است که نامه رسان در زمان نامساعد بودن هوا نخواهد آمد، نه این که هر وقت هوا صاف بود او می‌آید. در باب علایم ظهور نیز مراد این است که حضرت مهدی(عج) در غیر این اوضاع ظهور نخواهد فرمود، نه این که هر وقت این اوضاع پدیدار شد،‌ حضرتش باید ظهور کند. از مباحث یاد شده بر می‌آید که فساد و... شرط ظهور نبوده بلکه نشانه‌های ظهور هستند.

از جمله علائم غیر حتمی ظهور، گسترش و فراگیر شدن فساد می باشد.

- یکی دیگر از علائمی که در روایات به آن اشاره و تاکید شده است، تعطیلی امر به معروف و نهی از منکر در جهان و خصوصاً در بین مسلمین می باشد

- علامت دیگر که به عنوان علامت آخر الزمان در روایات وارد شده است، ترویج ربا خواری می باشد.

- علامت دیگر، قطع رحم می باشد. در حدیث شریفی از پیامبر وارد شده است که «در آخر الزمان قطع رحم شایع گردیده و مردم به خاطر طعام دادن بر هم منّت گذارند، آنگاه که بزرگترها بر کوچکترها محبت نکنند و حیای کوچکترها بسیار کم شود.»

- یکی دیگر از علائم این است که پدران فرائض مذهبی و دینی را به فرزندان خود یاد ندهند و به فکر یادگیری فرائض الهی و مسائل دینی از ناحیه فرزندان خود نباشند. و در روایت آمده است که پدران به این قانع هستند که فرزندان آنها متاع ناچیزی از دنیا بدست آورند.

- و در روایتی امام صادقu به یکی از یاران خود نشانه های ظهور را چنین برمی شمرد:

1. هرگاه دیدی که حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند.

2. و دیدی که: ظلم و ستم فراگیر شده است.

3. و دیدی که: قرآن فرسوده و بدعت‌هائی از روی هوا و هوس،در مفاهیم آن آمده است.

4. و دیدی که: دین خدا (عملاً) توخالی شده، همانند ظرفی که آن را واژگون سازند. 5

5. و دیدی که: طرف‌داران و اهل باطل بر اهل حق پیشی گرفته‌اند.

6. و دیدی که: کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند.

7. و دیدی که: مردان به مردان و زنان به زنان اکتفا کنند.

8. و دیدی که: افراد (به ظاهر) با ایمان سکوت کرده و سخنشان را نمی‌پذیرند.

9. و دیدی که: شخص بدکار دروغ گوید: و کسی دروغ و نسبت ناروای او را رد نمی‌کند.

10. و دیدی که: بچه‌ها، به بزرگان احترام نمی‌گذارند.

11. و دیدی که: قطع پیوند خویشاوندی شود.

 12. و دیدی که:‌ بدکار را ستایش کنند و او شاد شود و سخن بدش به او برنگردد.

 13. و دیدی که: نوجوانان پسر، همان کنند که زنان می‌کنند.

 14. و دیدی که: زنان با زنان ازدواج کنند.

 15. و دیدی که: انسانها اموال خود را در غیر اطاعت خدا مصرف می‌کنند و کسی مانع نمی‌شود.

 16. و دیدی که: افراد با دیدن کار و تلاش نامناسب مؤمنین، به خدا پناه می‌برند.

 17. و دیدی که: مدّاحی دروغین از اشخاص، زیاد شود.

 18. و دیدی که: همسایه همسایه خود را اذیت می‌کند و از آن جلوگیری نمی‌شود.

 19. و دیدی که: کافر به خاطر سختی مؤمن، شاد است.

20. و دیدی که: شراب را آشکار می‌آشامند و برای نوشیدن آن کنار هم می‌نشینند و از خداوند متعال نمی‌ترسند.

 21. و دیدی که: کسی که امر به معروف می‌کند خوار و ذلیل است.

 22. و دیدی که: آدم بدکار در آنچه آن را خداوند دوست ندارد، نیرومند و مورد ستایش است.

 23. و دیدی که: اهل قرآن و دوستان آنها خوارند.

 24. و دیدی که: راه نیک بسته و راه بد باز است.

 25. و دیدی که: خانه کعبه تعطیل شده و به تعطیلی آن دستور داده می‌شود.

 26. و دیدی که: انسان به زبان می‌گوید ولی عمل نمی‌کند.

27. و دیدی که: مؤمن، خوار و ذلیل شمرده می‌شود.

 28. و دیدی که: بدعت و زنا آشکار شود.

 29. و دیدی که: مردم به شهادت و گواهی ناحق اعتماد کنند.

 30. و دیدی که: حلال، حرام شود و حرام، حلال گردد.

31. و دیدی که: دین براساس میل اشخاص معنی شود و کتاب خدا و احکام آن تعطیل گردد.

 32. و دیدی که: جرأت بر گناه آشکار شود و دیگر کسی برای انجام آن منتظر تاریکی شب نگردد.

 33. و دیدی که: مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش.

 34. و دیدی که: ثروت بسیار زیاد در راه خشم خدا خرج گردد.

 35. و دیدی که: سردمداران به کافران نزدیک شوند و از نیکوکاران دور شوند.

 36. و دیدی که: والیان در قضاوت رشوه بگیرند.

 37. و دیدی که: پست‌های مهمّ والیان براساس مزایده است نه بر اساس شایستگی.

 38. و دیدی که: مردم را از روی تهمت و یا سوءظن بشکند.

 39. و دیدی که: مرد به خاطر همبستری با همسران خود مورد سرزنش قرار گیرد.

 40. و دیدی که: زن بر شوهر خود مسلط شود و کارهایی که مورد خشنودی شوهر نیست انجام می‌دهد و به شوهرش خرجی می‌دهد.

 41. و دیدی که: سوگندهای دروغ به خدا بسیار گردد.

 42. و دیدی که: مشروبات الکلی بطور آشکار بدون مانع خرید و فروش می‌شود.

 43. و دیدی که: آشکار قماربازی شود.

 44. و دیدی که: مردم محترم توسط کسی که مردم از سلطنتش ترس دارند، خوار شوند.

 45. و دیدی که: نزدیک‌ترین مردم به فرمانداران، آنانی هستند که به ناسزاگویی به ما خانواده عصمتu ستایش شوند.

 46. و دیدی که: هرکس ما را دوست دارد او را دروغ‌گو خوانده و گواهی‌اش را قبول نمی‌کنند.

 47. و دیدی که: در گفتن سخن باطل و دروغ بر همدیگر رقابت کنند.

 48. و دیدی که: شنیدن سخن حق بر مردم سنگین است ولی شنیدن باطل برایشان آسان است.

 49. و دیدی که: همسایه از ترس زبان به همسایه احترام می‌کند.

50. و دیدی که: حدود الهی تعطیل شود و طبق هوا و هوس عمل شود.

 51. و دیدی که: مسجدها طلاکاری (زینت داده) شود.

 52. و دیدی که: راستگوترین مردم نزد آنها مفتریان درغگو است.

 53. و دیدی که: بدکاری آشکار شده و برای سخن‌چینی کوشش می‌شود.

 54. و دیدی که: ستم و تجاوز شایع شده است.

55. و دیدی که: غیبت، سخن خوش آنها شود و بعضی بعض دیگر را به آن بشارت کنند.

 56. و دیدی که: صبح و جهاد برای خدا نیست.

 57. و دیدی که: سلطان به خاطر کافر، شخص مؤمن را خوار کند.

 58. و دیدی که: خرابی بیشتر از آبادی است.

 59. و دیدی که: معاش انسان از کم‌فروشی به دست می‌آید.

 60. و دیدی که: خون‌ریزی آسان گردد.

 61. و دیدی که: مرد به خاطر دنیایش ریاست می‌کند.

 62. و دیدی که: نماز را سبک شمارند.

 63. و دیدی که: انسان ثروت زیادی جمع کرده، ولی از آغاز آن تا آخر، زکاتش را نداده است.

 64. و دیدی که: قبر مرده‌ها را بشکافند و آنها را اذیت کنند.

65. و دیدی که: هرج و مرج بسیار است.

66. و دیدی که: مرد روز خود را با مستی به شب می‌رساند، و شب خود را نیز به همین منوال به صبح برساند و هیچ اهمیّتی به برنامه مردم ندهد.

 67. و دیدی که با حیوانات آمیزش می‌شود.

 68. و دیدی که مردم به مسجد (محل نماز) می‌رود وقتی برمی‌گردد لباس در بدن ندارد، (لباس را دزدیده‌اند).

 69. و دیدی که: حیوانات همدیگر را بدرند.

70. و دیدی که: دل‌های مردم سخت و دیدگان‌شان خشک و یاد خدا برایشان گران است.

71. و دیدی که: بر سر کسب‌های حرام آشکار را رقابت کنند.

 72. و دیدی که: نمازخوان برای خودنمایی نماز می‌خواند.

73. و دیدی که: فقیه برای دین خدا فقیه نمی‌آموزد و طالب حرام ستایش و احترام می‌گردد.

74. و دیدی که: مردم در اطراف قدرتمندانند. 75

. و دیدی که: طالب حلال، مذمت و سرزنش می‌شود و طالب حرام، ستایش و احترام می‌گردد.

76. و دیدی که: در مکه و مدینه کارهایی می‌کنند که خدا دوست ندارد و کسی از آن جلوگیری نمی‌کنند و هیچ‌کس بین آنها و کارهای بدشان مانع نمی‌شود.

77. و دیدی که:‌ آلات موسیقی و لهو در مدینه و مکه آشکار گردد.

 78. و دیدی که مرد سخن حق گوید و امر به معروف و نهی از منکر کند، ولی دیگران او را از این کار برحذر می‌دارند.

 79. و دیدی که: مردم به همدیگر نگاه می‌کنند، و از مردم بدکار پیروی نمایند.

 80. و دیدی که: راه نیک خالی و راه رونده ندارند.

 81. و دیدی که: مرده را مسخره کنند و کسی برای او اندهگین نشود.

 82. و دیدی که: سال به سال بدعت و بدی‌ها بیشتر شود.

 83. و دیدی که: مردم و جمیعت‌ها جز از سرمایه‌داران پیروی نکنند.

84. و دیدی که: به فقیر چیزی را دهند که برایش بخندند، ولی در راه غیر خدا ترحّم است.

 85. و دیدی که: علائم آسمانی آشکار شود و کسی از آن نگران نشود.

 86. و دیدی که: مردم مانند حیوانات در انظار یکدیگر عمل جنسی به جای می‌آورند و کسی از ترس مردم از آنها جلوگیری نمی‌کند.

 87. و دیدی که: انسان در راه غیر خدا بسیار خرج کند، ولی در راه خدا از اندک هم مضایقه دارد.

 88. و دیدی که: حقوق پدر و مادر رواج دارد و فرزندان هیچ احترام برای آنها قایل نیستند بلکه نزد فرزند از همه بدترند.

 89. و دیدی که: زنها بر مسند حکومت بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها پیش نرود.

90. و دیدی که: پسر به پدر نسبت دروغ بدهد، و پدر و مادرش را نفرین کند و از مرگ‌شان شاد گردد.

 91. و دیدی که: اگر روزی بر مردی بگذرد، ولی او در آن گناه بزرگی مانند بدکاری، کم‌فروشی و زشتی انجام نداده ناراحت است.

92. و دیدی که: قدرتمندان غذای عموم مردم را احتکار کنند.

 93. و دیدی که: اموال حق خویشان پیامبرr (خمس) در راه باطل تقسیم گردد و با آن قماربازی و شراب‌خواری شود.

 94. و دیدی که: به وسیله شراب بیمار را مداوا و برای بهبودی آن تجویز کنند.

 95. و دیدی که: در امر به معروف و نهی از منکر و ترک دین بی‌تفاوت و یک‌سانند.

 96. و دیدی که: سر و صدای منافقان برپا، امّا صدای حق‌طلبان خاموش است.

 97. و دیدی که: برای اذان نماز مزد می‌گیرند.

 98. و دیدی که: مسجدها پر است از کسانی که از خدا نترسند و غیبت هم نمایند.

 99. و دیدی که: خورندگان اموال یتیمان ستوده شوند.

100. و دیدی که:‌ قاضیان برخلاف دستور خداوند قضاوت کنند.

101. و دیدی که: استان‌داران از روی طمع، خائنان را امین خود قرار دهند.

102. و دیدی که: فرمان‌روایان، میراث مستضعفان را در اختیار بدکاران از خدا بی‌خبر قرار دهند.

103. و دیدی که: بر روی منبرها از پرهیزکاری سخن می‌گویند، ولی گویندگان آن پرهیزکار نیستند.

104. و دیدی که: صدقه را با وساطت دیگران، بدون رضای خداوند و به خاطر درخواست مردم بدهند.

105. و دیدی که: وقت (اول) نمازها را سبک بشمارند.

106. و دیدی که: هم و هدف مردم شکم و شهوت‌شان است.

 107. و دیدی که: دنیا به آنها روی کرده است.

108. و دیدی که: نشانه‌های برجسته حق ویران شده است؛

در این وقت خود را حفظ کن و از خداوند بخواه که از خطرات گناه نجاتت بدهد

مکان ظهور

طبق روایات متواتر از طریق شیعه و سنى، که قیام شکوه مند آن مصلح جهانى از سرزمین و از مسجد الحرام، کنار کعبه ى معظمه، آغاز خواهد شد و تعداد سیصد و سیزده تَن از اصحاب او که فرماندهان لشکرى و کشورى آن حضرت هستند، در میان رکن و مقام، با آن حضرت بیعت مى کنند. آن گاه، تعداد دَه هزار نفر تکمیل مى شود و وجود مقدّس حضرت بقیه الله (عج) با سپاه دَه هزار نفرى، از مکّه حرکت مى کنند و به اصلاح جهان مى پردازند

مفضّل از حضرت صادقu مى پرسد: «اى آقاى من! حضرت مهدى (عج) از کجا و چه گونه ظهور مى کند؟». حضرت فرمودند: «اى مفضل! او به تنهایى ظهور مى کند و به تنهایى کنار کعبه مى آید و به تنهایى شب را در آن جا مى گذراند.».

در روایت دیگرى مى فرماید: «چون مهدى به در آید، به مسجدالحرام رود. رو به کعبه و پشت به مقام ابراهیم بایستد. دو رکعت نماز گزارد. آن گاه فریاد برآورد: «اى مردمان! منم یادگار امام و یادگار نوح و یادگار ابراهیم و یادگار اسماعیل. منم یادگار موسى و عیسى و محمد... منم صاحب قرآن و زنده کننده ى سنّت..

---

1 .بحار الانوار، ج 52، ص 215.

2 .کتاب الغیبه، محمّد ابراهیم نعمانی، ص 252.

1 .دجال شخصی است که در برخی روایات توصیفاتی برای او ذکر شده است مانند دجال مردی چاق،‌سرخ ‌رو، موی سر مجعّد، چشم راست او اعور، چشم.

محل خروج دجال است که در روایات مکآنهای مختلفی برایش نقل شده است از جمله اصفهان، خراسان، سجستان و همچنین سرنوشت دجال که عاقبت به دست چه کسی به هلاکت می‌رسد که در این باره روایات دو دیدگاه را مطرح می‌کنند بعضی قائلند که به دست حضرت عیسیu و بعضی به دست حضرت مهدی (عج).

1 .بحار الانوار، ج 52، ص 139.

2 .الارشاد، شیخ مفید، ج2، ص371.