کاربران اینترنتی ایرانی در استفاده از شبکه های اجتماعی همپای کاربران سراسر جهان حرکت کردهاند. همانطور که زمانی ایرانیها در زمینهی وبلاگنویسی از جمله کشورهای پیشرو در دنیا محسوب میشدند، در استفاده از برخی شبکه های اجتماعی بینالمللی نیز ایرانیها زمانی در ردههای بالا قرار داشتند. نخستین موج جدی فراگیر شدن شبکه های اجتماعیدر ایران به استقبال از وبسایت اورکات (Orkut) بر میگردد. اورکات شبکهی اجتماعی تحت مالکیت شرکت گوگل است که در سال ۲۰۰۴ بهوسیله یکی از کارمندان این شرکت راهاندازی شد. اورکات بهسرعت مورد توجه کاربران ایرانی قرار گرفت و ایرانیها در کنار برزیلیها، امریکاییها و هندیها به چهار ملیت برتر در این شبکهی اجتماعی تبدیل شدند. تنها فیلتر شدن اورکات بود که توانست این وبسایت را از کانون توجه ایرانیان خارج کند. پس از فیلتر شدن اورکات نوبت به شبکه های اجتماعی ایرانی بود تا وارد دنیای مجازی شوند. از میان تجربههای ایرانی راهاندازی وبسایتهای شبکهی اجتماعی، تنها نمونهی موفق و قابل توجه کلوب (Cloob) است که همچنان مورد اقبال کاربران داخل کشور قرار دارد و در سالهای اخیر همواره از پایگاههای اینترنتی برتر ایران بوده است. علاوه بر چندین شبکه ی اجتماعی عمومی، چند شبکهی اجتماعی تخصصیو حرفهای ایرانی نیز راهاندازی شدهاند که هنوز چندان مورد استقبال کاربران داخل کشور قرار نگرفتهاند. دوره، شبکه ی اجتماعی دانشگاهیان ایران (Doreh) و یو۲۴، شبکهی اجتماعی متخصصان ایران (u24) از جمله دیگر تجربههای ایرانی هستند.شبکه ی اجتماعی فیسبوک نیز که سالها در ایران فیلتر بود در اواسط سال ۱۳۸۷ از فیلتر خارج شد و با استفبال گسترده کاربران در مدت کوتاهی به یکی از پربینندهترین وبسایتها در ایران تبدیل شد. رویدادهای پس از انتخابات ریاست جمهوری و طرح نام فیسبوک و چند شبکهی اجتماعی دیگر بهعنوان متهمان و تاثیرگذاران اتفاقات سیاسی، فیلتر شدن دوبارهی این وبسایت را به دنبال شد.
شبکه های اجتماعی فراتر از ابزار های تکنولوژیکی
شبکه های اجتماعی مجازی تنها ابزارهای تکنولوژیکی جدیدی نیستند که امکانات جالب توجهی را در اختیار کاربران اینترنتی قرار داده باشند. شبکه های اجتماعی را فراتر از گونهای وبسایت میتوان بهعنوان رسانههای جدیدی در نظر گرفت که در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تغییراتی ایجاد کردهاند. چالشهایی که شبکه های اجتماعی در سالهای اخیر با آنها مواجه بودهاند، حوزههایی فراتر از فضای مجازی را تحت تاثیر قرار داده است. شبکه های اجتماعی از سویی بهعنوان یکی از گونههای رسانههای اجتماعی امکانات تعاملی قابل توجهی برای کاربران اینترنتی فراهم کردهاند و در افزایش مشارکت شهروندان در برخی فرآیندها موثر بودهاند. از سویی این شبکهها با آسیبهای گستردهای در حوزههایی از قبیل حریم خصوصی، کپیرایت، اعتیاد مجازی، سوء استفاده از کودکان، دزدی اطلاعات و هویت و مواردی اینچنینی مواجه بودهاند. چالش حریم خصوصی از مهمترین مباحثی است که همواره دربارهی شبکه های اجتماعی مطرح بوده است. کاربران اینترنتی در این شبکهها بخشی از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت منتشر میکنند که میتواند مخاطراتی برای آنها به همراه داشته باشد. وبسایتهای شبکهی اجتماعی حجم قابل توجهی از اطلاعات شخصی میلیونها کاربر را در اختیار دارند و امکان سوءاستفاده شرکتهای تجاری و دولتها از این اطلاعات همراه از دغدغههای اصلی مطرح شده دربارهی این شبکههاست. این شبکهها همچنین عرصهی ارتباطات سیاسی را نیز متحول کردهاند. رویدادهای سیاسی سالهای اخیر از انتخاب باراک اوباما به ریاستجمهوری امریکا گرفته تا ناآرامیهای پس از انتخابات جمهوری اسلامی ایران، همگی متاثر از فعالیتهای کاربران شبکه های اجتماعی بودند.